Sakit kepala di bahagian belakang, atau occipital headache dalam istilah perubatan, merujuk kepada kesakitan yang dirasakan di kawasan tengkuk, pangkal kepala, atau di sekitar leher. Kesakitan ini boleh berlaku dalam pelbagai bentuk—sama ada rasa sakit yang tidak terlalu kuat, tekanan yang kuat, atau sakit yang menyucuk-nyucuk. Ada kalanya, sakit ini juga disertai dengan kekakuan pada leher atau bahu, menjadikan pergerakan kepala dan leher menjadi terhad dan menyakitkan.
Sakit kepala di bahagian belakang boleh menjadi akut (berlaku dalam tempoh masa yang singkat) atau kronik (berterusan atau berlaku berulang kali dalam tempoh masa yang panjang). Memahami punca dan mengenali gejala yang berkaitan adalah penting untuk mendapatkan rawatan yang sesuai.
Punca-Punca Sakit Kepala Bahagian Belakang
Terdapat pelbagai faktor yang boleh menyebabkan sakit kepala di bahagian belakang. Memahami punca ini adalah penting untuk menentukan rawatan yang paling berkesan. Berikut adalah beberapa punca utama yang sering dikaitkan dengan sakit kepala di bahagian belakang:
1. Ketegangan Otot (Tension-Type Headaches)
Ketegangan otot merupakan punca yang paling biasa menyebabkan sakit kepala di bahagian belakang. Ia sering terjadi apabila seseorang mengalami stres yang berpanjangan, duduk dalam posisi yang tidak ergonomik untuk tempoh masa yang lama, atau tidur dalam posisi yang salah. Ketegangan ini biasanya melibatkan otot-otot di bahagian leher, bahu, dan pangkal kepala.
2. Postur Badan yang Tidak Betul
Postur badan yang tidak betul, seperti membongkok ketika bekerja di komputer atau mengangkat barang dengan cara yang salah, boleh memberi tekanan tambahan kepada otot-otot di leher dan bahagian atas belakang. Apabila postur tidak betul diamalkan untuk tempoh yang lama, ia boleh menyebabkan ketegangan berterusan pada otot dan ligamen di kawasan tersebut, yang akhirnya membawa kepada sakit kepala di bahagian belakang.
3. Tekanan Darah Tinggi (Hypertension)
Tekanan darah tinggi, atau hipertensi, adalah satu lagi punca yang boleh menyebabkan sakit kepala di bahagian belakang. Apabila tekanan darah meningkat, ia boleh menyebabkan tekanan yang berlebihan pada dinding saluran darah, termasuk yang berada di kepala. Ini boleh menyebabkan rasa sakit yang berdenyut, terutama di bahagian belakang kepala.
4. Migrain
Walaupun migrain biasanya dikaitkan dengan kesakitan di bahagian depan atau sisi kepala, sesetengah individu juga boleh mengalami migrain di bahagian belakang kepala. Migrain yang berlaku di kawasan ini biasanya disertai dengan gejala seperti sensitif terhadap cahaya (fotofobia), sensitif terhadap bunyi (fonofobia), mual, dan muntah.
5. Kecederaan Kepala atau Leher
Kecederaan pada kepala atau leher, seperti whiplash yang sering terjadi akibat kemalangan kenderaan, boleh menyebabkan sakit kepala di bahagian belakang. Whiplash berlaku apabila kepala secara tiba-tiba ditarik ke belakang dan ke hadapan dengan kuat, menyebabkan kerosakan pada otot, ligamen, dan sendi di leher.
6. Penyakit Tulang Belakang
Masalah atau penyakit pada tulang belakang, seperti arthritis (radang sendi) atau herniated disc (cakera tergelincir), boleh menyebabkan sakit kepala di bahagian belakang. Arthritis, terutamanya osteoarthritis, boleh menyebabkan keradangan dan kerosakan pada sendi-sendi di leher, yang boleh menekan saraf dan menyebabkan rasa sakit yang menjalar ke bahagian belakang kepala.
7. Masalah Sinus
Sinusitis, atau keradangan sinus, adalah satu lagi punca yang boleh menyebabkan sakit kepala di bahagian belakang. Sinus adalah rongga berisi udara yang terletak di sekitar hidung, dahi, dan pipi. Apabila sinus mengalami keradangan atau jangkitan, ia boleh menyebabkan tekanan yang kuat di kawasan ini, yang akhirnya menyebabkan sakit kepala.
8. Penyakit Kronik
Penyakit kronik seperti fibromyalgia, yang menyebabkan kesakitan meluas di seluruh badan, juga boleh menyebabkan sakit kepala di bahagian belakang. Fibromyalgia adalah gangguan yang menjejaskan otot dan tisu lembut, menyebabkan rasa sakit yang berpanjangan dan keletihan yang melampau.
Gejala-Gejala Sakit Kepala Bahagian Belakang
Gejala yang berkaitan dengan sakit kepala di bahagian belakang boleh berbeza-beza bergantung kepada punca yang menyebabkannya. Namun, terdapat beberapa tanda-tanda umum yang sering dikaitkan dengan keadaan ini:
1. Kesakitan Ringan atau Berdenyut
Kesakitan ini mungkin bermula di leher dan merebak ke bahagian belakang kepala. Sakit boleh dirasakan sebagai tekanan yang kuat atau berdenyut, bergantung kepada punca yang menyebabkan sakit kepala tersebut.
2. Kekakuan Leher
Pesakit mungkin merasa sukar untuk menggerakkan leher, dan rasa sakit akan bertambah apabila leher digerakkan. Kekakuan ini sering kali disertai dengan rasa tegang pada otot-otot di bahu dan leher.
3. Sensitiviti terhadap Cahaya dan Bunyi
Sakit kepala yang disebabkan oleh migrain atau tekanan darah tinggi boleh menyebabkan pesakit menjadi lebih sensitif terhadap cahaya terang dan bunyi bising. Keadaan ini boleh memburukkan lagi sakit kepala dan menyebabkan pesakit merasa tidak selesa di persekitaran yang terang atau bising.
4. Kesukaran untuk Fokus
Kesakitan yang berterusan boleh menyebabkan kesukaran untuk fokus dan menumpukan perhatian pada tugas harian. Ini boleh menjejaskan produktiviti dan kualiti hidup pesakit.
5. Mual atau Muntah
Dalam kes yang lebih serius, sakit kepala di bahagian belakang mungkin disertai dengan rasa mual atau muntah, terutamanya jika disebabkan oleh migrain atau tekanan darah tinggi. Mual ini biasanya berlaku bersama-sama dengan gejala migrain lain, seperti fotofobia atau fonofobia.
6. Pening atau Vertigo
Sesetengah individu yang mengalami sakit kepala di bahagian belakang juga mungkin mengalami rasa pening atau vertigo, terutama jika sakit kepala disebabkan oleh kecederaan leher atau tekanan darah tinggi.
Cara Rawatan Sakit Kepala Bahagian Belakang
Rawatan untuk sakit kepala di bahagian belakang bergantung kepada punca yang menyebabkannya. Setiap punca mungkin memerlukan pendekatan rawatan yang berbeza. Berikut adalah beberapa pendekatan rawatan yang boleh diambil:
1. Ubat-ubatan
Penggunaan ubat-ubatan adalah salah satu cara yang paling umum untuk mengurangkan kesakitan kepala. Beberapa jenis ubat yang boleh digunakan termasuk:
Ubat penahan sakit
Ubat seperti paracetamol, ibuprofen, atau aspirin boleh digunakan untuk melegakan kesakitan sementara. Ubat ini biasanya berkesan untuk sakit kepala yang disebabkan oleh ketegangan otot atau postur badan yang tidak betul.
Ubat untuk migrain
Bagi mereka yang mengalami migrain, ubat khusus seperti triptan mungkin diperlukan untuk mengurangkan kesakitan. Triptan bekerja dengan menyempitkan saluran darah di kepala dan mengurangkan keradangan saraf yang menyebabkan migrain.
Ubat untuk tekanan darah tinggi
Jika sakit kepala disebabkan oleh tekanan darah tinggi, ubat untuk mengawal tekanan darah mungkin akan diberikan oleh doktor. Ubat-ubatan ini termasuk diuretik, beta-blockers, atau ACE inhibitors, yang membantu menurunkan tekanan darah dan mengurangkan risiko sakit kepala.
Ubat anti-radang bukan steroid (NSAIDs)
NSAIDs seperti naproxen boleh digunakan untuk mengurangkan keradangan dan kesakitan yang disebabkan oleh arthritis atau kecederaan tulang belakang.
2. Terapi Fizikal
Terapi fizikal boleh membantu mengurangkan ketegangan otot dan memperbaiki postur badan. Ahli terapi fizikal boleh mengajar senaman regangan dan penguatan otot yang boleh membantu melegakan sakit kepala di bahagian belakang. Beberapa jenis terapi fizikal yang boleh dipertimbangkan termasuk:
Senaman regangan
Senaman ini bertujuan untuk meregangkan otot-otot di leher dan bahu, mengurangkan ketegangan dan memperbaiki fleksibiliti. Ini boleh membantu mengurangkan tekanan pada saraf dan seterusnya mengurangkan sakit kepala.
Senaman penguatan otot
Penguatan otot-otot di leher dan bahagian atas belakang boleh membantu memperbaiki postur badan dan mengurangkan risiko sakit kepala yang disebabkan oleh ketegangan otot atau postur yang tidak betul.
Terapi urut
Terapi urut boleh membantu mengurangkan ketegangan otot dan meningkatkan peredaran darah di kawasan yang terjejas. Urutan yang dilakukan oleh ahli terapi fizikal yang berpengalaman boleh membantu melegakan kesakitan dan meningkatkan kesejahteraan keseluruhan.
Terapi panas dan sejuk
Penggunaan pek panas atau pek sejuk di kawasan yang terjejas boleh membantu mengurangkan kesakitan dan keradangan. Pek panas membantu melonggarkan otot-otot yang tegang, manakala pek sejuk boleh mengurangkan bengkak dan keradangan.
3. Perubahan Gaya Hidup
Perubahan gaya hidup yang positif boleh membantu mengurangkan risiko dan kekerapan sakit kepala di bahagian belakang. Beberapa langkah yang boleh diambil termasuk:
Menjaga postur badan yang betul
Sentiasa amalkan postur badan yang betul, terutama ketika bekerja di hadapan komputer atau mengangkat barang. Pastikan kedudukan meja dan kerusi anda ergonomik, dan elakkan membongkok atau menunduk terlalu lama.
Mengelakkan stres
Stres adalah salah satu punca utama sakit kepala. Oleh itu, penting untuk mengamalkan teknik pengurusan stres seperti meditasi, pernafasan dalam, atau aktiviti santai seperti berjalan-jalan atau mendengar muzik.
Senaman yang teratur
Mengamalkan senaman yang teratur boleh membantu menguatkan otot-otot di leher dan belakang, serta meningkatkan fleksibiliti. Senaman seperti berenang, berjalan, atau yoga boleh membantu mengurangkan ketegangan otot dan mencegah sakit kepala.
Diet yang seimbang
Mengamalkan diet yang seimbang dan sihat boleh membantu mengekalkan tekanan darah yang normal dan mengurangkan risiko sakit kepala. Elakkan pengambilan makanan yang tinggi garam, kafein, dan alkohol, yang boleh meningkatkan risiko tekanan darah tinggi dan migrain.
Tidur yang cukup
Pastikan anda mendapat tidur yang cukup setiap malam. Tidur yang tidak mencukupi boleh menyebabkan keletihan dan tekanan, yang boleh mencetuskan sakit kepala di bahagian belakang. Tidur dalam posisi yang betul, dengan menggunakan bantal yang menyokong leher dengan baik, juga penting untuk mengelakkan ketegangan pada leher dan belakang.
4. Rawatan Alternatif
Rawatan alternatif juga boleh menjadi pilihan untuk mereka yang mencari pendekatan semula jadi atau tambahan kepada rawatan konvensional. Beberapa rawatan alternatif yang boleh dipertimbangkan termasuk:
Akupunktur
Akupunktur melibatkan penggunaan jarum halus yang dimasukkan ke dalam titik-titik tertentu di badan untuk merangsang tenaga dan mengurangkan kesakitan. Kajian menunjukkan bahawa akupunktur boleh membantu mengurangkan kekerapan dan intensiti sakit kepala, termasuk yang berlaku di bahagian belakang.
Kiropraktik
Kiropraktik melibatkan manipulasi tulang belakang untuk memperbaiki keselarasan dan mengurangkan tekanan pada saraf. Ini boleh membantu mengurangkan kesakitan yang disebabkan oleh masalah tulang belakang, seperti cakera tergelincir atau arthritis.
Yoga dan Meditasi
Yoga adalah bentuk senaman yang menggabungkan regangan, pernafasan, dan meditasi. Amalan yoga secara teratur boleh membantu mengurangkan ketegangan otot, meningkatkan fleksibiliti, dan mengurangkan stres, yang seterusnya boleh mengurangkan risiko sakit kepala.
Rawatan herba
Beberapa herba seperti feverfew dan butterbur telah digunakan dalam rawatan migrain dan sakit kepala. Walaupun keberkesanan herba ini masih dalam kajian, sesetengah orang mendapati ia membantu dalam mengurangkan gejala sakit kepala.
5. Rawatan di Rumah
Selain rawatan profesional, terdapat juga beberapa langkah yang boleh diambil di rumah untuk mengurangkan sakit kepala di bahagian belakang:
Penggunaan pek ais atau pek panas
Pek ais boleh digunakan untuk mengurangkan bengkak dan keradangan, manakala pek panas boleh membantu melonggarkan otot-otot yang tegang. Letakkan pek ais atau pek panas di kawasan yang terjejas selama 15-20 minit untuk meredakan kesakitan.
Rehat yang mencukupi
Jika anda mengalami sakit kepala, penting untuk berehat dan mengelakkan aktiviti yang boleh memburukkan lagi kesakitan. Pastikan anda berehat di tempat yang gelap dan tenang untuk mengurangkan rangsangan yang boleh memperburuk sakit kepala.
Penghidratan yang mencukupi
Kekurangan air dalam badan atau dehidrasi boleh menjadi punca sakit kepala. Pastikan anda minum air yang mencukupi setiap hari untuk memastikan tubuh anda kekal hidrat.
Urutan sendiri
Anda boleh melakukan urutan lembut pada kawasan leher dan bahu untuk melegakan ketegangan otot. Gunakan minyak urut atau krim yang mengandungi menthol atau eucalyptus untuk membantu melegakan otot yang tegang.
Elakkan makanan atau minuman yang mencetuskan sakit kepala
Jika anda tahu bahawa makanan tertentu atau kafein boleh mencetuskan sakit kepala, elakkan makanan atau minuman tersebut untuk mencegah serangan sakit kepala.
6. Rujukan kepada Pakar
Jika sakit kepala di bahagian belakang berterusan atau semakin teruk, adalah penting untuk mendapatkan nasihat daripada pakar kesihatan. Beberapa keadaan mungkin memerlukan pemeriksaan lanjut atau rawatan khusus. Anda mungkin perlu berjumpa dengan:
Pakar neurologi
Jika sakit kepala anda berterusan atau berkaitan dengan masalah saraf, pakar neurologi mungkin akan melakukan pemeriksaan yang lebih mendalam, termasuk ujian pengimejan seperti MRI atau CT scan, untuk mencari punca yang mendasari.
Pakar perubatan rehabilitasi
Jika sakit kepala anda disebabkan oleh kecederaan atau masalah tulang belakang, pakar perubatan rehabilitasi boleh merancang program rawatan yang merangkumi terapi fizikal dan latihan penguatan untuk membantu anda pulih.
Pakar diet dan pemakanan
Jika diet atau alahan makanan menjadi pencetus sakit kepala, pakar diet boleh membantu anda merancang pemakanan yang seimbang dan sesuai untuk mengurangkan risiko serangan sakit kepala.
Artikel Berkaitan:
1. Sakit Kepala Berpanjangan (Lebih Dari 3 Hari) – Apa Perlu Anda Buat
2. Sakit Kepala Bahagian Depan – Punca dan Cara Rawatan
3. Sakit Kepala Sebelah Kanan – Sebabnya dan Apa Anda Harus Buat
Langkah Pencegahan Sakit Kepala Bahagian Belakang
Pencegahan adalah langkah yang paling berkesan untuk mengelakkan sakit kepala di bahagian belakang. Berikut adalah beberapa langkah yang boleh diambil untuk mengurangkan risiko:
1. Menjaga Postur Badan
Postur badan yang betul adalah kunci untuk mengurangkan tekanan pada leher dan bahagian atas belakang. Berikut adalah beberapa tip untuk menjaga postur badan:
Duduk dengan betul
Pastikan punggung anda menyentuh belakang kerusi, dan lutut berada pada sudut 90 darjah. Gunakan sokongan lumbar jika perlu.
Berdiri dengan betul
Elakkan membongkok ke hadapan ketika berdiri. Pastikan telinga, bahu, dan pinggul anda selari dalam satu garis lurus.
Elakkan kedudukan kepala ke hadapan
Kedudukan kepala yang sentiasa ke hadapan, seperti semasa menggunakan telefon bimbit, boleh menyebabkan ketegangan pada leher. Pastikan skrin berada pada paras mata untuk mengelakkan postur ini.
2. Senaman yang Teratur
Senaman yang teratur bukan sahaja baik untuk kesihatan fizikal, tetapi juga untuk mencegah sakit kepala. Berikut adalah beberapa bentuk senaman yang boleh membantu:
Regangan otot
Lakukan senaman regangan otot leher dan bahu setiap hari untuk mengurangkan ketegangan.
Latihan kardiovaskular
Senaman seperti berjalan, berlari, atau berenang boleh meningkatkan peredaran darah dan mengurangkan risiko sakit kepala.
Senaman penguatan otot
Latihan penguatan otot boleh membantu memperbaiki postur badan dan mengurangkan tekanan pada leher.
3. Pengurusan Stres
Stres adalah salah satu pencetus utama sakit kepala. Mengamalkan teknik pengurusan stres boleh membantu mengurangkan risiko serangan sakit kepala:
Meditasi
Meditasi membantu menenangkan minda dan mengurangkan tekanan mental.
Pernafasan dalam
Latihan pernafasan dalam boleh membantu menenangkan saraf dan melegakan ketegangan otot.
Aktiviti santai
Luangkan masa untuk melakukan aktiviti yang anda nikmati, seperti membaca, mendengar muzik, atau berjalan di taman.
4. Diet yang Sihat
Pemakanan yang seimbang dan sihat boleh membantu mencegah sakit kepala. Pastikan anda:
Makan secara teratur
Elakkan skip waktu makan, kerana ini boleh menyebabkan gula darah menurun dan mencetuskan sakit kepala.
Elakkan makanan yang mencetuskan sakit kepala
Sesetengah makanan, seperti keju matang, coklat, dan makanan yang tinggi dalam MSG, boleh mencetuskan migrain pada sesetengah individu. Kenal pasti pencetus makanan anda dan elakkan makanan tersebut.
Kekalkan hidrasi
Minum air yang mencukupi setiap hari untuk mengelakkan dehidrasi, yang boleh menyebabkan sakit kepala.
5. Tidur yang Cukup
Tidur yang cukup adalah penting untuk kesihatan keseluruhan dan boleh membantu mencegah sakit kepala:
Tidur yang berkualiti
Pastikan anda mendapat 7-8 jam tidur setiap malam. Tidur dalam bilik yang gelap, sejuk, dan tenang untuk tidur yang lebih baik.
Gunakan bantal yang sesuai
Pilih bantal yang menyokong leher anda dengan baik dan elakkan tidur dalam posisi yang boleh menyebabkan ketegangan pada leher.
6. Pemeriksaan Kesihatan Berkala
Lakukan pemeriksaan kesihatan secara berkala untuk memantau tekanan darah, kesihatan tulang belakang, dan kesihatan keseluruhan. Ini penting untuk mengesan sebarang masalah kesihatan yang boleh mencetuskan sakit kepala di bahagian belakang.
Kesimpulan
Sakit kepala di bahagian belakang adalah masalah yang biasa, tetapi ia boleh menjadi tanda kepada pelbagai keadaan kesihatan yang memerlukan perhatian. Memahami punca dan gejala yang berkaitan adalah langkah pertama dalam mencari rawatan yang sesuai. Selain itu, mengamalkan gaya hidup yang sihat, menjaga postur badan yang betul, dan mengelakkan stres boleh membantu mencegah sakit kepala di masa depan.
Jika anda mengalami sakit kepala di bahagian belakang yang berterusan atau semakin teruk, adalah penting untuk mendapatkan nasihat perubatan untuk memastikan anda menerima rawatan yang tepat. Dengan pendekatan yang betul, anda boleh mengurangkan kesakitan dan meningkatkan kualiti hidup anda.
Sumber:
Cleveland Clinic – Tension Headaches
Link: Cleveland Clinic
Mayo Clinic – Headache Causes
Link: Mayo Clinic
Johns Hopkins Medicine – Occipital Neuralgia
Link: Johns Hopkins Medicine
Disemak oleh: Dr. Nazirah binti Md Rozi